Marleen | “Mijn kind heeft nooit geleerd om te leren leren”. Dit is een veel gehoorde uitspraak van ouders waarvan hun kinderen met twee vingers in de neus hun basisschool hebben doorlopen. Vaak lopen deze kinderen op de middelbare school ertegenaan dat ze niet weten hoe ze moeten leren. Het blijkt dat leren leren heel belangrijk is voor een kind. Maar waarom eigenlijk? En wat gebeurt er als een kind dit proces niet doormaakt? In dit blog neem ik je mee in een model van Maslow waarin hij vier fasen identificeert in een leerproces (zie plaatje). Maslow kennen de meeste mensen ook wel van de behoeftenpiramide.
Het leerproces gaat vaak via een bepaald patroon. Dit patroon is op te delen in vier fasen. De eerste fase is die van Onbewust onbekwaam. Dit is de fase dat je nog niet weet dat je bepaalde kennis mist. Je ziet of hoort iets voor het eerst, bijvoorbeeld iemand die gitaar speelt. Of iemand die in een auto wegrijdt. Fase 2 is de fase van Bewust onbekwaam. Dit is de fase dat je denkt “Hoe zou hij dat nou doen?”. Je bedenkt in deze fase dat je dit ook wilt kunnen, bijvoorbeeld gitaar spelen, en dat je dit dus wilt aanleren. Fase 3 is de fase van Bewust bekwaam. In deze fase ben je aan het leren. Je leert jezelf een liedje spelen op de gitaar en weet ongeveer hoe je de gitaar moet bespelen. Het vereist nog steeds wel veel denkwerk, het lukt je nog niet op de automatische piloot. En in fase 4 ben je Onbewust bekwaam. Deze fase is de fase waar je eigenlijk voor het grootste gedeelte in wilt zitten. Het lukt je allemaal op de automatische piloot. Je hoeft niet meer na te denken over akkoorden, je doet het automatisch.
Dopamine-shotje
Je ziet vaak in de praktijk dat hoogbegaafde kinderen van fase 1 direct doorspringen naar fase 4. Bijvoorbeeld een rekensom die ze direct snappen. Ze weten niet hoe ze dit doen, maar ze weten wel het goede antwoord. Of een toets die ze zonder te leren en misschien een beetje opletten in de klas nagenoeg foutloos maken. Het nadeel van het overslaan van fase 2 en 3 is dat je niet het ongemak en onzekerheid ervaart van het niet weten. En dat je ook niet de succeservaring (met bijkomend dopamine-shotje) hebt, die je ervaart als je door training iets eigen hebt gemaakt. In fase 2 en 3 worden er verschillende praktische vaardigheden en meta-vaardigheden ontwikkeld. Zoals doorzettingsvermogen, maar ook het kunnen reflecteren op eigen inzet en een betere inschatting kunnen maken van eigen mogelijkheden. Als je direct van Bewust onbekwaam naar Onbewust bekwaam doorschiet, heb je ook geen zicht op wat je hiervoor hebt moeten doen. Dit maakt een kind ook vaak onzeker over zijn eigen prestaties, want het heeft geen weet van zijn eigen aandeel hierin. Als een kind goed door het leerproces van Maslow heen gaat, ontwikkelt een kind de juiste vaardigheden om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Op deze manier ontwikkelt het hoogstwaarschijnlijk ook een groei mindset.
Als we dan kijken naar hoogbegaafde kinderen in de klas, dan wordt er vaak vooral ingestoken op uitdagend werk. Maar op die manier leren ze nog niet met hun eigen ongemak en onzekerheid om te gaan. Het is belangrijk dat een kind echt tegen de zone van naaste ontwikkeling aan komt te zitten, waar een goede persoonlijke begeleiding voor nodig is. Dan is er een fase waarin het kind het niet weet, het ongemak ervaart van het niet weten, en op die manier gaat een kind door het leerproces heen en ontwikkelt hij de juiste vaardigheden en levenshouding.
Vier de succeservaring bewust
En wat kun je thuis als ouder doen? Maak fouten. Laat zien dat je dingen niet kunt en dat je daarvoor moet oefenen. En dat dit niet altijd leuk is en dat je daar niet altijd zin in hebt. Laat kinderen dingen zelf proberen. Laat het in de soep lopen en heb het erover waarom het niet gelukt is. En hoe dit voelt. En maak ze verantwoordelijk voor 1 aspect, bijvoorbeeld gymtas inpakken, aankleden voor school, ontbijten etc. En laat hen ook de consequentie ervaren als het niet lukt. Zoals bijvoorbeeld te laat komen op school. Geef het dus even aan bij de leerkracht dat je aan het oefenen bent hiermee, dus het kan gebeuren dat je een keer wat later bent. En geef feedback op inzet en aanpak, niet op eindresultaat. En vier de succeservaring bewust en reflecteer op gevoel. Hoe voelt het nu dat het gelukt is? Het erover hebben zorgt ervoor dat iemand een volgende keer eerder het leerproces in wil gaan.
Uit bovenstaande blijkt dat een kind meer nodig heeft dan alleen cognitieve uitdaging. Om die reden is een groep ouders vanuit de Ouders&COO groep ‘Hoogbegaafd kind en dan?’ gestart met een onderzoek wat er nodig is voor voltijds onderwijs voor hoogbegaafden. Want het blijkt in onze groep dat er meerdere ouders zijn die denken dat het huidige onderwijs niet passend genoeg is voor hun kind. Ben je zelf ook een ouder die merkt dat het onderwijs niet voldoende is voor jouw kind? Geef dit aan door een mailtje te sturen naar oudergroephb@carrefour.nu
